math boxen

Blog | door Dr. Jef van Kuijk

Snel denken, langzaam denken en vooruitdenken
Math boxen als voorbeeld van multifunctioneel ontwikkelingsmateriaal in het teken van levensvaardigheden (Life skills).

Als ik 5 kinderen trakteer en ik leg 4 bolletjes neer, dan zal de reactie niet lang uitblijven. Jonge kinderen overzien in een oogopslag 4-5 objecten. We noemen dat ook wel subitizing van subiet. Het vraagt weinig of geen inspanning maar er is ook geen gevoel van controle. Deze vaardigheid hebben ze hard nodig om snel te kunnen reageren; het is een overlevingsmechanisme. Dat is iets anders dan een hoeveelheid schatten. Dat is ook een heel belangrijke vaardigheid, maar je weet niet of de schatting klopt. Je moet eerst het aantal controleren en tellen. Als het aantal voorwerpen groter wordt dan 5, overzien ze het aantal niet meer meteen behalve als er structuur in zit: bv de 6 van de dobbelsteen. Om het aantal precies te weten moeten ze het aantal tellen. Het vraagt meer tijd, inspanning en concentratie om zeker te weten of het aantal goed is. Het kind regelt dan zelf waar het om gaat (het juiste aantal). De voorkant van ons brein regelt wat we doen, wat we plannen en uitvoeren. Dat moeten kinderen leren. Daar hebben ze hun hele leven profijt van.

Feitelijk gaat het hier om drie vaardigheden, die we ons hele leven nodig hebben om ons gedrag te regelen (zie Van Kuyk, 2022).

  1. Snel denken (en handelen). Dat gaat snel en automatisch, met weinig inspanning, zonder gevoel voor controle. Het roept een verrassend complex van ideeën op in het brein, zo blijkt uit onderzoek, maar het wordt niet uitgewerkt. Je leert er nog niet veel van.
  2. Langzaam denken (en handelen). Dit betreft bewuste aandacht voor de keuze, concentratie en inspanning van het denken en het daadwerkelijk uitvoeren. Hier kunnen we ideeën in plannen omzetten en uitvoeren.
  3. Vooruitdenken. Dat vraagt om eigen behoeften onder controle te houden en je te richten op iets buiten jezelf. Dat zijn twee belangrijke vaardigheden, die bij heel jonge kinderen nog niet ontwikkeld zijn. Kinderen leren dat al doende samen met de volwassene. Je moet het ook anders aanpakken.  Als ik niet direct (subiet) zie hoeveel bolletjes er liggen moet ik overgaan naar een andere methode, in dit geval tellen. Hier komt het langzame denken ook om de hoek. Je hebt tijd nodig om de objecten te tellen. Ons brein moet zich meer inspannen om het doel (weten hoeveel er zijn) te bereiken. Niet alleen de tijd speelt een rol ook flexibiliteit. Door veel vragen kun je dat oefenen.







Kan ons brein voorspellen?
Ons brein is een voorspellingsmachine (Friston, 2010), die de hele dag met hulp van de zintuigen en wat we al weten voorspelt wat er gaat gebeuren. Als de voorspelling klopt met de verwachting, hoeft het brein geen tot weinig energie te verspillen. Klopt de voorspelling niet, dan moet het brein aan de slag. Er zijn twee belangrijke motieven om het brein te activeren. Dat is in de eerste plaats het ordenen. Ieder kind wil ordenen. Het is een levensnoodzaak. Dat zien we bijvoorbeeld als we kinderen de Math Boxen voorzetten. Als ze kans zien te ordenen, gaan ze dat meteen doen, als ze voldoende worden uitgedaagd. behalve als er chaos is. (Zie film Ordenen, Van Kuyk, 2022). De tweede reden is nieuwsgierigheid (De Lange, 2021). Het kind wil weten wat er aan de hand is of wat het kan verwachten. Het brein wil zo weinig mogelijk energie verspillen, het brein neemt zoveel mogelijk het gemak, maar als het nieuwsgierig wordt gemaakt, of als het uitgedaagd wordt te ordenen dan komt het brein in actie.  Dan moeten we ons inspannen en een weg kiezen om ons doel te bereiken. Bij voor de hand liggende activiteiten gebeurt dat automatisch. Bij niet voor de hand liggende activiteiten en creatieve activiteiten moet het brein aan de slag en daar leert het brein blijkens onderzoek veel van. Daar zit een belangrijk leerpunt. Daarmee ontwikkelt het brein een netwerk van hersencellen, dat later gebruikt kan worden bijvoorbeeld bij reken- of wiskundige activiteiten. Zeker in het begin zijn de meeste kinderen niet in staat om al zelf de goede weg te kiezen, als kunstenaars voor een leeg doek. Dat kan in de eerste plaats door uitdagende materialen en door het kind uit te dagen, vooral door nieuwsgierigheid. Daarnaast is het belangrijk, dat de volwassene steun geeft en het kind over het ongemak van het onzekere moment heen te helpen door positief te zijn en nieuwe impulsen te geven. Daarna kan het kind weer verder om de weg die het wil inslaan te laten vervolgen, veelal op een hoger niveau.

Met de Math Boxen hebben we materiaal ontwikkeld, dat de nieuwsgierigheid prikkelt en kinderen als vanaf het begin van hun ontwikkeling prikkelt om te gaan ordenen.

In de Math Boxen zien we een ontwikkelingslijn aan de hand van concrete voorwerpen waarmee kinderen kunnen spelen. Ik gebruik de Math Boxen, maar er zijn ook talloze andere materialen, waarmee dezelfde doelen kunnen worden bereikt.

Meer informatie over de Math boxen

  • jef van kuijk
    Over Jef van Kuijk

    Jef van Kuijk is de grondlegger van de Piramide methode, die in verschillende landen over de hele wereld is geïmplementeerd. Onlangs heeft hij een boek geschreven in drie talen: Nederlands, Engels en Duits over de toekomst van het onderwijs aan jonge kinderen en in het bijzonder de Piramide methode. In de blogs put hij uit deze publicatie. Hij heeft ook een videokanaal ontwikkeld, belangstellenden kunnen hiervan gebruik maken door zich op te geven op jefvankuyk.nl.

  • math boxen
    Assortiment

    Ga van informeel naar formeel handelen met deze doordachte reeks Math boxen. Zowel de zintuigen, de taal en het denken worden gestimuleerd. Jonge kinderen krijgen met de objecten eerst de concrete ervaring. Ze worden uitgedaagd tot ontdekken en spelen. Dit vormt de basis voor het concreet en abstract werken. Tenslotte voeren ze met hetzelfde materiaal de formele bewerkingen uit.

  • voorjaarsfolder
    Ruim 45% korting op alle Math boxen

    Je vindt de Jef van Kuijk Math boxen in onze voorjaarsfolder. Een actiefolder boordevol korting. Scoor megadeals, de meest verkochte producten én de nieuwste toevoegingen aan ons assortiment tegen scherpe prijzen. Profiteer tot 30 juni 2022 van hoge voorjaarskortingen tot wel 50%.